4th International Medical Law Congress, İzmir, Turkey, 8 - 10 January 2021, vol.1, no.1
IV. Uluslararası Tıp Hukuku Kongresi, Online, 8-10 Ocak 2021, IV. INTERNATIONAL MEDICAL LAW CONGRESS, Jan 8-10, 2021
Tıpta Yapay Zekâ Sistemleri Kullanımının Etik Boyutu: Bir
Üniversite Hastanesi Hekimlerinin Bilgi, Tutum ve Görüşlerine Dair Nitel Bir
Araştırma
Prof. Dr. Yeşim Işıl Ülman*,
Dr. Ayşenur Aktaş**, Dr. Öğretim Üyesi
Fatma Kahraman**, Dr. Öğretim Üyesi Tuna Çakar***,
Öğretim Üyesi Dr. Buğrahan Bayram****, Dr.
Serim Hande Tarcan *****, Serra Bayrakçeken******, Berk Durak ******
Yapay
Zekâ (YZ), insan beyninin fonksiyonlarını temel alarak, insan gibi
düşünüp, insan gibi algılayan, insan gibi yorumlayıp, insan gibi çözümleme
yapan, harekete geçen, insan gibi karar verebilen, organik olmayan, bilgisayar,
program, robot ve benzeri sistemlere verilen isimdir (1). Asgari düzeyde insan
müdahalesi ile çalışarak, akıllı muhakeme yapan, karar veren ve davranan
bilgisayar kullanımını tarif eden genel bir terimdir. Bilimde, eğitimde,
mühendislikte olduğu kadar, tıpta da geniş yararlanma potansiyeli taşıdığı fark
edilmiş; robotik cerrahi, tıbbi tanı, biyoistatistik, insan biyolojisi, “omiks”
teknolojilerinde; koruma, tanı, tedavi, sağlık hizmeti sunumu gibi çok katlı
alanlarda fayda sağlayabileceği anlaşılmıştır (2). Bu bilgiler ışığında araştırmamızın
amacı, insan sağlığı ile doğrudan ilgili tıp alanında yapay zeka sistemlerinin
kullanımını, etik ilkeler ve mesleki değerler boyutu ile incelemektir.
Ancak günümüzde, insana hastalıklardan
korunma, hastalıkların tanısı, seyri, tedavisi konusunda hizmet sunan, bir
bilimsel uygulama ve araştırma alanı olan tıp etkinliğinde; bu uygulamaları
“nasıl” yaptığı da, yani tıbbı uygularken tutum ve davranışları da aynı
derecede önemli kabul edilir. Tıp ve hekimliğin mesleki değerler bilgisi ve
uygulamasını da, insanlık için, tıbbi bilgi kadar önemli olduğu anlaşılmıştır.
Bu bağlamda biyolojik araştırma ve uygulamaların etik yönüyle uğraşan bilim
dalı; tıp ve biyolojik bilimler kapsamında gelişen felsefi, toplumsal ve yasal
konuları inceleyen uygulamalı etik dalı olarak biyoetik (3) alanından
yararlanmak önemlidir.
Bununla birlikte YZ sistemi
kullanımında risk ve tehlikelere de dikkat çekilmektedir (4,5). Örneğin, ortaya
bir hata çıkarsa kimin sorumlu tutulacağı, sağlık hizmeti sunumunda makinaların
kullanımının insani dokunuş ve teması ortadan kaldırıp kaldırmayacağı, siber
saldırılar ve bilgisayar korsanlığı gibi durumlarda YZ sistemlerinin
güvenliğinin nasıl sağlanacağı; YZ sistemlerinin çıktılarının geçerlik
güvenilirliğinin (validasyonunun) zorluğu; YZ sistemlerinin programlandığı
verilerde yanlılık ve önyargı vurgusunun olması riski; hassas verilerin
mahremiyet ve gizliliğinin korunması; YZ teknolojilerinin geliştirilmesi ve
kullanımında halkın güveninin kazanılması; tıbbi bakım ortamında insan onuruna
aykırı, toplumsal dışlanma yaratabilecek etkiler yaratabilmesi; sağlık
çalışanlarının rolleri ve becerileri üzerine etkileri; YZ sistemlerinin
suistimal edilebilmesi ihtimali; YZ sisteminin güvenliğinin nasıl temin
edileceği ve halkın güveninin nasıl sağlanacağı gibi çok yönlü sorgulamalar
derinleşerek sürmektedir (6,7). Sunumumuzda, insan zekasının ürettiği, oyunu
değiştiren (8), devrimsel bir gelişme niteliğindeki yapay zeka sistemlerinden
yararlanılmasında, bilimsel yenilikler kadar bu sistemlerin kullanımının
değersel boyutu da paralel biçimde ele alınması hedefinden hareketle, yürütmüş
olduğumuz nitel araştırmanın bulgu ve souçları paylaşılacaktır.
Kaynaklar
(1)
Pavel Hamet, Johanne Tremblay, Artificial
intelligence in medicine. Metabolism, April 2017; 69, Supplement:36–40.
(2)
Hamet, Pavel & Johanne Tremblay,
Artificial intelligence in medicine. Metabolism, April 2017; 69,
Supplement:36–40.
(3)
Viens, A., & Singer, P. 2009. What is
Bioethics: Introduction. In P. Singer & A. Viens (Eds.), The Cambridge
Textbook of Bioethics Cambridge, Cambridge University Press. New York USA,
Third Printing , pp. 1-6.
(4)
Bostrom, N., & Yudkowsky, E. (2014). The
ethics of artificial intelligence. In K. Frankish & W. Ramsey (Eds.), The
Cambridge Handbook of Artificial Intelligence (pp. 316-334). Cambridge:
Cambridge University Press. doi:10.1017/CBO9781139046855.020
(5)
Cem Say, 50 Soruda Yapay Zeka, 4. Baskı, Bilim
ve Gelecek Kitaplığı, 2018, s. 81-83, 145.
(6)
Nuffield Council on Bioethics, Bioethics
Briefing Note: Artificial intelligence (AI) in healthcare and research, May
2018. http://nuffieldbioethics.org/wp-content/uploads/Artificial-Intelligence-AI-in-healthcare-and-research.pdf (Erişim 04.12.2020)
(7)
Ethics for Artificial Intelligence Towards a
code of ethics for artificial intelligence, Oxford University https://www.cs.ox.ac.uk/efai/ (Erişim: 04.12.2020).
(8)
European Parliament, European Civil Law
Robotics Rules, 2016 http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2016/571379/IPOL_STU(2016)571379_EN.pdf (Erişim 04.12.2020).
* Acıbadem
Üniversitesi,Tıp Fakültesi, Tıp Tarihi ve Etik A.D yesimul@yahoo.com
** Acıbadem
Üniversitesi, Psikoloji Bölümü
*** MEF
Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Uygulamalı Nörobilim Araştırmaları Bölümü
**** Acıbadem
Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tıp Mühendisliği Bölümü
***** Acıbadem
Üniversitesi Tıp Fakültesi Mezunu
****** Acıbadem
Tıp Fakültesi Dönem 5 Öğrencisi