Akademik Veri Yönetim Sistemi
Deneysel Araştırma Modelleri Uygulama El Kitabı, Dr. Öğr. Üyesi Dilek Özbeyli,Prof. Dr. Rezzan Gülhan, Editör, Nobel Tıp Kitapevi, Ankara, ss.7-22, 2021
İnsan ve hayvan modellerinde yapılan çok sayıda araştırma; üreme dışı dokuların işleyişinde de belirgin ya da hafif cinsiyet farklılıkları olduğunu göstermesine rağmen, özellikle insan klinik çalışmalarında tarihsel olarak, çocuk doğurma kapasitesine sahip olan kadınlara önemli kısıtlamalar getirilmiştir. Bu nedenle yapılan çalışmalarda, bir hasara karşı çeşitli organ sistemlerinin vereceği tepkiler ve bunların yanı sıra bu hasar için oluşan potansiyel tedavi, temel olarak erkek deneklerin çalışmalarına dayanır. Bu politika kısa bir süre önce kadınlar için daha kapsayıcı olacak şekilde değiştirilmiştir. Çünkü, cinsiyetin hem insan hem de hayvan çalışmalarında; araştırma ve güvenlilik testlerinde oynadığı rolün önemi üzerine bulgular ve vurgular artmaktadır. Cinsiyetin doku fizyolojisi üzerindeki belirgin etkisi göz önüne alındığında, klinik ya da deneysel çalışmalarda sadece yaş veya tür değil, cinsiyetin de değişken olarak bulunması zorunludur. Bu bilgilerin yanı sıra, cinsiyet farklılıkları biyolojisinin ve cinsiyet tıbbının gelişiminin araştırılması, biyomedikal bilimlerin farklı alanlarındaki bilgilerimizin ilerlemesinde de bir dönüm noktasıdır. Açığa çıkan/çıkacak bilgiler, insan hastalıklarının patogenetik mekanizmaları ve klinik uygulamadaki tıbbi müdahalelerin uygunluğu ile ilgili olarak bilgimizin geliştirilmesi için kullanılmak istenmektedir. Bu olayın gerçekleşmesi; tedavilerin oluşması veya ilerlemesinin, kadınlar ve erkekler arasında farklı müdahaleleri tespit etmek ve geliştirmek için cinsiyet/cinsiyet farklılığı bilgilerinden yararlanabileceğimiz anlamına gelir. Örnek olarak bulaşıcı veya bulaşıcı olmayan çok önemli hastalıklardan bazılarının, insidans, ilerleme veya semptomlar açısından anlamlı cinsiyet farklılıkları göstermesi verilebilir (Tablo 1). Cinsiyet veya cinsiyet farklılıklarının altında yatan mekanizmalara işaret etmek için özel olarak araştırmalara olan ihtiyaç, bu farklılıklardan dolayı zorunlu gibi görünmektedir. Fakat bu alanda yayınlanan eserlerin sayısı, insan çalışmalarında olduğu gibi hayvan çalışmalarında da bu varsayımı ne yazık ki yansıtamamaktadır. Bu nedenle sizlere bu bölümde cinsiyet farklılıklarının önemi üzerine güncel bilgiler sunacağız.