Akademik Veri Yönetim Sistemi
4th International Congress on Public Health , 22. Ulusal Halk Sagligi Kongresi, İstanbul, Türkiye, 13 - 19 Aralık 2020, cilt.1, sa.1, ss.1-2, (Tam Metin Bildiri)
4. Uluslararası 22. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, Online 13-19 Aralık 2020
COVID-19 Enfeksiyon Hastalığı Salgınına Biyoetik Açıdan Bakış
Yeşim Işıl Ülman (*)
GİRİŞ
COVID-19 pandemisiyle, kanıta dayalı bilimsel yöntemlere dayalı, acil önlemler alınarak, salgını kontrol etmek üzere hızla karşılık vermek gerekir. Hastalıkla mücadelede bilimsel, tıbbi, hukuki, ekonomik, sosyolojik açılardan ne yapmak gerektiğini anlamanın yanısıra bu mücadelenin “nasıl” yapılacağının, hangi tutum ve davranışlar gözetilerek verileceğinin, bir başka deyişle meselenin etik boyutunun sorgulanmasına da ihtiyaç vardır. Salgının yarattığı sorunlarla mücadelede, etik olarak kabul edilebilir çözümler ararken, insan hakları ve insan onuru temeline dayanan (2) etik ilkeler yol göstericidir.
HALKIN SAĞLIĞI, TOPLUMUN YARARI, ŞEFFAFLIK, HESAP VERİLEBİLİRLİK, AKILCILIK, GÜVEN: Salgın gibi olağandışı dönemlerde, tek tek bireylerin sağlığından çok, tüm toplumun sağlığını; nüfusun sağlığını koruma, geliştirme, hastalıkları, sakatlığı önlenmeyi vurgulayan halk sağlığı yaklaşımı öne çıkar. Epidemiyolojik bulgular, nüfus verileri, nicel hesaplamalar ve amprik risk değerlendirmeleriyle, sağlığın belirleyenlerini dikkate alarak salgının gidişatı üzerine projeksiyon modelleri geliştiren halk sağlığı yaklaşımından yararlanarak; bilimsel bir veritabanına dayanan stratejiler (3) ile salgının gidişatı yönetilmelidir. Salgın yönetiminde, insan ve toplum sağlığı yararına tasarlanmış, çok disiplinli,tüm tarafların eşitlikle temsil edildiği karar süreçleriyle çalışan, çoğulcu, şeffaf, hesap verilebilir, adil kamu politikaları ve stratejileri üreten; akılcı muhakeme ile gecikmeden etkili yanıt verebilen, kamuoyunda güven yaratan işleyişe ihtiyaç vardır.
AYRIMCILIK YAPMAMA: Dezavantajlı grupların korunmasında, sözel ya da fiziksel hiç bir şekilde ayrımcılık ve damgalamaya uğramamaları için ortak sorumlulukla, adaletle davranılmalıdır (4).
ADALET, EŞİTLİK, HAKKANİYET
Sağlık sisteminde ağır talep yoğunluğu yaşanacağı, sınırlı kaynakların adil biçimde dağıtımında zorluklar çıkabileceği hallerde, herkesin, insan hakları hukuku ve meslek etiği ilkeleri doğrultusunda, eşitlikle ve hakkaniyetle, bireysel ve toplumsal bir hak olarak sağlık hizmetine erişiminin sağlanması önemlidir. Etiğin adalet ve eşitlik ilkeleri ışığında, halkın sağlığını ve güvenliğini koruma sorumluluğunu yerine getirmek, bunu güvence altına almak üzere tedbirler geliştirmek, sağlık sistemine destek sağlayan politikalar uygulamak hükümetlerin görevidir.
Bireyler de, karşılıklılık prensibi gereği (5), bulaşıcı hastalığının yayılmasını önlemek üzere, el hijyenini sağlayarak, toplumsal hareketliliklerini kısıtlayarak, sokağa çıkmayarak, diğer insanlarla aralarında sosyal mesafeyi koruyarak, sosyal izolasyon, karantina kurallarını uygulayarak üzerlerine düşen görevi sorumlulukla yerine getirmelidirler (6). Bu kuralların herkese eşitlikle, şeffaf, açık, denetlenebilir biçimde uygulanmasının hukuki alt yapısını ve işleyişini sağlamak; yurttaşların istihdam, gelir, sosyal güvenlik kaybı gibi zararlarını telafi eden sosyal destek stratejileri geliştirmek yöneticilerin görevlerindendir (7).