Akademik Veri Yönetim Sistemi
9. Ulusal Sağlıklı Yaşam Kongresi, İstanbul, Türkiye, 8 - 11 Ekim 2020, ss.136
YETİŞKİNLERDE GLUTENSİZ DİYETE YÖNELİK DENEYİMİN, ALGININ VE BİLGİ KAYNAKLARININ BELİRLENMESİ
Beste KAÇAR, Burcu KARA, Buse METİNOL, Murat BAŞ
Acıbadem Üniversitesi
Giriş - Amaç: Gluten; buğday, arpa, çavdarda ve yulafta da az bir miktarda bulunan bir çeşit proteindir. Glutenin diyetten çıkarılması gerektiği kanıtlanmış hastalıklar şunlardır: Çölyak hastalığı (ÇH),
çölyak olmayan gluten hassasiyeti (ÇOGH), buğday alerjisi (BA), dermatitis herpetiformis (DH) ve
gluten ataksisi (GA). Glutensiz diyet; tedavi amaçlı olarak şizofreni, otizm, migren, depresyon, obezite gibi hastalıklarda ve atletik performansı arttırmak amacıyla denenmektedir. Dünya genelinde
ÇH tanısı almış birey sayısı artmakta ve buna bağlı olarak da glutensiz diyetin uygulanması artmıştır. Glutensiz diyet, son yıllarda medyanın da etkisiyle sağlıklı bireylerin de uyguladığı popüler bir
diyet haline gelmiştir. Bu çalışmada yetişkinlerde glutensiz diyete yönelik deneyimin, algının ve
bilgi kaynaklarının belirlenmesi amaçlanmıştır.
Gereç-Yöntem: Çalışmanın örneklemini 18-65 yaş arasındaki yetişkin bireyler oluşturmaktadır. Çalışmaya 544 kadın, 64 erkek olmak üzere toplam 608 birey katılmıştır. Bu çalışmada anket, katılımcılara Google form üzerinden uygulanmıştır. Yapılan anket iki aşamadan oluşmaktadır. İlk aşamada
katılımcıların demografik bilgilerini ve glutene karşı bakış açılarını belirlemeye yönelik sorular yer
almaktadır. Anketin ikinci aşamasında ise katılımcıların glutensiz diyet deneyimlerini ve bu diyetle
ilgili bilgi kaynaklarını belirlemeye yönelik sorular yer almaktadır. Tanımlayıcı istatistiksel analizler
SPSS 22 paket programı ile yapılmıştır.
Bulgular: Çalışmaya 18-65 yaş arasında 544 kadın (%89,5) ve 64 erkek (%10,5) olmak üzere
toplam 608 birey katılmıştır. Katılımcıların yaş ortalaması 23±8,48 yıl, Beden Kütle İndeksi (BKİ)
ortalamaları ise 22±4,28 kg/m² ’dir. Katılımcıların 441 (%72,5)’i glütenin tanımını doğru yapmıştır. Katılımcıların 85 (%14)’i glüteni tüm karbonhidratlı gıdalarda bulunan bir çeşit protein olarak,
49 (%8,1)’u ise glüteni buğdayda bulunan ve zararlı olan bir çeşit madde olarak tanımlamaktadır.
Katılımcıların 89 (%14,7)’u daha önce glutensiz diyeti denemiştir. Glutensiz diyeti deneyenlerin
37(%6,1)’si glutensiz diyete halen devam etmektedir, 52(%8,6)’si devam etmemektedir. Glutensiz
diyeti katılımcıların 67 (%11)’si 6 aydan az, 9 (%1,5)’u 6 ay-1 yıl, 5 (%0,8)’i 5 yıl veya daha fazla,
8 (%1,3)’ü 1-4 yıl denemiştir. Katılımcıların 24 (%27)’ü kendi kendine teşhisle glutensiz diyet uygularken 15 (%16,9)’i herhangi bir semptom olmamasına rağmen glutensiz diyet uygulamaktadır.
10 (%11,2)’u doktor tarafından tanısı konmuş ÇOGH, 9 (%10,1)’u ÇH, 4 (%4,5)’ü irritabl bağırsak
hastalığı (İBS), 2 (%2,2)’si BA sebebiyle glutensiz diyet uygulamaktadır. Katılımcıların 24 (%27)’ü
ayda birkaç kez glutensiz ürün satın almaktadır. Katılımcıların 74 (%83,1)’ü son dört hafta içerisinde gluten içeren besin tüketmiştir.
Sonuç ve Öneriler: Son zamanlarda glutensiz diyet, sağlıklı bireyler arasında giderek artan bir eğilim göstermektedir. Glutensiz diyeti uygulayanların büyük çoğunluğu bir hastalığı olmamasına rağmen glutensiz diyet uygulamaktadır. Bu sebeple glutensiz diyetin avantaj ve dezavantajları konusunda toplumun bilgilendirilmesi ve ideal glutensiz diyet modellerinin geliştirilmesi gerekmektedir.
Anahtar Kelime: Glutensiz diyet, Gluten, Deneyim, Algı