Akademik Veri Yönetim Sistemi
Journal not exists in the list, cilt.26, sa.48, ss.3-5, 2025 (Hakemsiz Dergi)
TÜRK TIP TARİHİ KURUMU BÜLTENİ Yıl: 26 Sayı: 48 Şubat 2025, sf: 2-5
ULUSLARARASI TIP TARİHİ DERNEĞİ’NİN 49. KONGRESİ ULUSLARARASI TIP TARİHİ DERNEĞİ’NİN 49. KONGRESİ VE SALERNO TIP MEKTEBİ’NE SAYGI DURUŞU (*)
(*) Prof. Dr. Yeşim Işıl Ülman, Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı, Türk Tıp Tarihi Kurumu’nun ISHM Türkiye Temsilcisi, İstanbul
Uluslararası Tıp Tarihi Derneğinin 49. kongresi, 8‐12 Ekim 2024 tarihlerinde İtalya’nın güneyinde Salerno kentinde yoğun katılımla gerçekleştirildi. Kongre yerinin seçimi kentin tarihi sembolik önemine dayanıyordu. Zira Salerno, sadece Tyrenn Denizi ve güzel Amalfi Koyu’na bakan yamaçlara serpiştirilmiş, Orta çağ ve Rönesans yapıları, hareketli cadde ve sokakları, dost canlısı sakinleri, sarayları, müzeleri ile sevimli bir Akdeniz limanı olmakla kalmayıp, tarihte ve tıp tarihinde iz bırakmış bir kent niteliği taşıyor.
Salerno
Antik dönemden beri rağbet edilen bir yerleşim mevkii olan Salerno, mitolojide Güneş Tanrısı Apollon’un kenti olarak tanınan canlı bir Roma yerleşimi idi. Bu durum küçük ama etkileyici Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen civardaki sit alanlarındaki kazı çalışmaları buluntuları eserlerden anlaşılabiliyor. Asya ile Avrupa’yı Akdeniz üzerinden birleştiren, coğrafi olarak Doğu ile Batı arasında bir kavşak mevkiinde yoğun seyrüseferin gerçekleştiği canlı bir kent olarak Orta Çağ’da kenti olmanın yanı sıra palazzoları, sanat mekanlarına dönüşen villaları ile de Rönesans dönemi mimarisini de günümüzde de gururla taşıyor.
Salerno Tıp Mektebi
Salerno Tıp Mektebi Kentin, tıp tarihine damgasını vuran yönü ise modern tıp fakültelerinin öncüsü kabul edilen Salerno Tıp Mektebi’nin (Schola Medica Salernitan) yuvası olmasıdır.Ortaçağ’da Doğu ile Batı arasında etkileşimin merkezi stratejik konumu Salerno Tıp Okulu’nun, Yunan, Arap, Musevi, Latin, tıp ve sağlık bilgi birikimini sentezleyen bir merkez olarak öne çıkmasını sağlamıştır. Okul, 9. yüzyılda kurulmuş, 10‐13. yüzyıllarda evreler halinde gelişip faaliyet göstererek Avrupa’da ve Asya’da ün salmış, öncü bir eğitim kurumuydu (1).
Bu anlamda, İbni Sina (980‐1037), Razi (864‐935) gibi Ortacağ’da Doğu tıbbının 9‐11. yüzyıllardaki Altın Çağında yetişen hekimlerin, kurumlarının ve eserlerinin çağdaşı idi. Nitekim okulun bugün kayıtlarda yer alan minyatür tasviri ise İbni Sina’nın Canon of Medicine (El Kanun fi’t‐Tıb) isimli eserinde bulunan resimdir (Bkz Resim 1). Kendisinden önce gelen antik Yunan Hipokratik ve Roma Galenik bilgi birikimini de miras alarak yararlanan Ortaçağ Doğu tıbbı eserlerinin, Arapçadan Latinceye tercüme edilerek, bu evrensel bilginin Batıya (Avrupa’ya) aktarıldığı, geliştirilerek uygulandığı öncü bir tıp ve sağlık kurumuydu. Okulun, devrine göre yükselen bu kuramsal ve uygulamalı bilgi birikimi, 11. yüzyılda, bir başka polymath olan Constantinus Africanus’un (Afrikalı Konstantin, ölümü 1098 / 1099) Arapça birçok klasik tıp kitabını Latinceye çevirmesi ile güçlenmiştir. Kaynaklara göre, Salerno Tıp Mektebi’nde tanı ve tedaviden önce koruyucu sağlık kültürünün öne çıkması özen gösterilirdi. Örneğin temizlik, hijyen, sağlıklı beslenme ve dengeli bir hayat sürme Salerno Tıp Mektebi tavsiyeleri (aforizmalar) olarak Regimen Sanitatis Salernitanum adı altında kitaplaşmıştı. Dönemin teknolojisi çerçevesinde ilaç tedavisinin yanı sıra, cerrahi yöntem de uygulanırdı. Flebotomi, üroskopi uygulanan tekniklerdendi (2).
Salerno Tıp Mektebi’nin bir ayırıcı özelliği ise kadınların hem öğrenci hem de eğitmen olarak kurumda yer almalarıdır. Trotula, Abella, Constance Calenda isimli kadın hekim ve ebelerin Salerno Tıp Mektebi’nde çalışmış, hasta bakmış ve eser vermişlerdi (3). Yüzyıllar içinde parlaklığını kaybeden, Bologna, Paris, Padova gibi yükselen diğer okullara bayrağı devreden Salerno Tıp Mektebi, günümüzde, kentin tarihi merkezinde sembolik bir müze ile temsil edilmektedir.
Uluslararası Tıp Tarihi Derneği’nin 49. Kongresi
Derneğin bu zengin tarihi arka planda gerçekleştirdiği Kongre, Kent Belediyesi, Bölge İdaresi, Tabip Odası, bugünkü Salerno Üniversitesi, Salerno Üniversitesi Hastaneleri Birliği, Salerno Tıp Okulu Vakfı’nca desteklenmişti. Tarihi Rönesans Sarayı, bugünkü Verdi Tiyatro’sunda görkemli bir açılışın ardından, yaklaşık 200 katılımcı ile üç gün boyunca 3 ayrı salonda 146 sözlü, 25 poster bildiri sunuldu. Tıp Disiplinlerinin Evrimi, Akdeniz Tıp Tarihi, Tıbbi Bitkiler, Tarihte ve Günümüzde Beslenme, Kadınlar ve Tıp, Enfeksiyon Hastalıkları, Farmakopeler, Koruyucu Tıp, Çin Tıbbı, Salerno Tıp Okulu Mirası, Tıpta Sanat Yapay Zeka ve Tıp, Biyoetik, Psikiyatri ana başlıklarında birleşimler yer aldı. Türkiye’den Yeşim Işıl Ülman ve Ceren İlikan Rasimoğlu sözlü bildiri ile Nurdan Kırımlıoğlu, Nilüfer Demirsoy ve Dilek Uysal poster bildirilerle kongreye katkı verdiler. Kongrenin son gününde ise Uluslararası Tıp Tarihi Derneği’nin olağan genel kurulunda yeni yönetim seçimi yapıldı. Romanya’dan kadın tıp tarihçisi ve eski genel sekreter Prof. Dr. Dana Baran ISHM (International Society for the History of Medicine) başkanı olarak seçildi. Kongrenin sosyal programında hem kentin müze, saray yapılarına turlar hem de civardaki tarihi ve kültürel mekanlara geziler düzenlendi. Güçlü bir geleneği olan Uluslararası Tıp Tarihi Cemiyeti, 49. Kongresinde, pek çok ülkeden tıp, eczacılık, bilim tarihçilerinin bir araya gelerek etkileşim kurdukları, başarılı bir bilimsel öğrenme ortamı olarak gerçekleşti.
Kaynaklar:
1‐ Kristeller P O. The School of Salerno: Its Development and its Contribution to the History of Learning, Bulletin of the History of Medicine, 1945;17(2): 138‐194.
2‐ Pasca M. The Salerno School of Medicine, American Journal of Nephrology, 1994;14 (4‐6): 478–482.
3‐ Corner GW. The Rise of Medicine at Salerno in the Twelfth Century. Ann Med Hist.1931;3(1):1‐16. PMID: 33944105; PMCID: PMC7945116.
1. resim için kaynak: https://en.wikipedia.org/wiki/Schola_Medica_Salernitana
Diğer fotoğraflar yazara aittir.