Akademik Veri Yönetim Sistemi
TÜBİTAK Projesi, 2010 - 2011
Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Din Araştırması Türkiye toplumunun yaşamakta olduğu İslam dininin inanç ve ibadetleri ile toplumsal yapının temel öğeleri olan ekonomi, siyaset ve toplumsal cinsiyet arasındaki ilişkilerin sosyolojideki ve özellikle din sosyolojisindeki yeni kuramlar açısından incelenmesi bu araştırma projesinin amacını oluşturmuştur. Toplumsal yapı ve din arasındaki ilişkileri anlamanın en iyi yolu olarak beş gerilim alanına odaklanılmıştır: Bunlardan birinci gerilim alanı, din sosyolojisinin en temel ikilemlerinden birisi olan kutsallık ile dünyevilik arasındaki ayırımdır. İkinci gerilim alanı son iki yüzyılın temel karşıtlıklarından birisi olan geleneksellik ve modernliktir. Üçüncü gerilim alanı Türkiye’de en çok tartışılan konulardan birisi kamusal alanda ve özel alanda dinin nasıl yaşanılacağı ve temsil edileceği ile ilgilidir. Dördüncüsü ise kutsal kitaptaki kurallar ile yaşanan dinin ilişkileri ve sorunlarıdır. Beşinci gerilim alanı ise, günlük hayatın hangi alanları dinsel bilgi ile düzenlenecek hangi alanlarında bilimsel bilgi geçerli olacaktır. Araştırmada üç aşamalı bir yöntemsel tasarım izlenmiştir. Literatüre dayalı kuramsal çerçeve oluşturulduktan sonra alan çalışmalarında kullanılabilecek muhtemel sorular saptanmıştır. Bu sorular üç ilde yapılan katılımlı gözlemler yoluyla geliştirilmiş ve ikinci aşamada sekiz ilin kent merkezi ve köylerinde yapılan 238 derinlemesine görüşmede niteliksel veri toplamak için kullanılmıştır. Bu görüşmelerin bulgularıyla daha da geliştirilen sorular bir ankete dönüştürülmüş ve 25 ilin kent ve köylerinde 18 yaşın üstündeki 1538 kişiye uygulanarak niceliksel veriler toplanmıştır. Verilerin analizlerinden ortaya çıkan en önemli bulgu, araştırmanın odağını oluşturan gerilimlerin geleneksellikten modernliğe geçişlerde hem devamlılıkların hem de kopuşların söz konusu olduğu saptanmıştır. Bu süreçte oluşan çelişkilerin, gündelik yaşam pratiklerinde, gerilimlerdeki kutupların iç içe geçmesiyle ve melez çözümlerin bulunarak yaşandığı yünündedir. Sağ kanattaki dindar ve muhafazakar kesimler modern, laik ve çoğulcu demokratik bir toplumda yaşamayı, daha az dindar, laik ve solda olan kesimler de benzer şekilde muhafazakar, dindar ve çoğulcu demokratik bir toplumda yaşamayı öğrenmek zorunda olduklarını anlama sürecine girmişlerdir.
Anahtar Kelimeler: Toplumsal yapı, din sosyolojisi, İslam, din ve ekonomi, din ve siyaset, din ve toplumsal cinsiyet.